De aanblik van een jonge rode wouw die moeiteloos over het Spaanse platteland zweeft, lijkt op het eerste gezicht misschien onopvallend. Het betekent echter een opmerkelijke triomf op het gebied van natuurbehoud – een verhaal dat zich herhaalt van Groot-Brittannië tot Spanje en zowel de kracht van het herstel van soorten als de voortdurende bedreigingen waarmee deze majestueuze vogels worden geconfronteerd, belicht.
Bijna 40 jaar geleden was de rode wouw een geest in zijn geboorteland Groot-Brittannië. Door verlies van leefgebied en vervolging waren ze bijna uitgestorven, waardoor er in Wales slechts een handvol broedparen overbleef om te overleven. Eind jaren tachtig en begin jaren negentig begon een vastberaden poging: kuikens uit Spanje en Zweden werden voorzichtig geïntroduceerd in de Chiltern Hills op de grens van Oxfordshire en Buckinghamshire. Dit herintroductieprogramma was een doorslaand succes. Tegenwoordig bloeien rode wouwen in heel Groot-Brittannië, met naar schatting 6.000 broedparen die ongeveer 15% van de wereldbevolking vertegenwoordigen. De soort is zo dramatisch teruggekeerd dat het nu een vertrouwd gezicht is dat boven bossen en heuvels uitsteekt.
Dit vogelcomebackverhaal dient als model voor een ander project dat zich afspeelt in Extremadura, in het zuidwesten van Spanje. Eenmaal daar overvloedig aanwezig, zijn de rode wouwen geslonken tot minder dan 50 broedparen als gevolg van een combinatie van bedreigingen: oehoes die op kuikens azen, illegale vergiftiging door boeren die ze als veeconcurrenten beschouwen, en elektrocutie door elektriciteitsleidingen.
De oplossing? Een variant op het oorspronkelijke succesverhaal: het terugsturen van jonge, in Groot-Brittannië geboren rode wouwen om hun Spaanse neven te versterken. Sinds 2022 zijn, onder speciale licenties verleend door Natural England, meer dan 120 kuikens, voornamelijk uit Northamptonshire, begonnen aan een reis van natuurbehoud. Ze worden via Madrid naar Spanje vervoerd en vervolgens 400 kilometer zuidwaarts gevlogen naar een natuurziekenhuis in Villafranca de los Barros, gerund door de organisatie Accion por el Mundo Salvaje (AMUS).
Deze jonge vogels ondergaan nauwgezette voorbereidingen: wegen, meten, labelen en voorzien van GPS-rugzakken waarmee wetenschappers hun bewegingen kunnen volgen. Deze cruciale gegevens helpen onderzoekers begrijpen hoe de kuikens zich aanpassen aan hun nieuwe omgeving, waar ze foerageren en of ze ten prooi vallen aan roofdieren. Eén belangrijke uitdaging: alleen al in 2023 hebben oehoes de helft van de nieuw vrijgelaten kuikens opgeëist. AMUS heeft zijn vrijgavestrategieën aangepast om dit risico te minimaliseren, en er worden pogingen ondernomen om elektriciteitsleidingen aan te passen om elektrocutie te voorkomen.
Het uiteindelijke succes hangt af van het feit dat deze vogels geslachtsrijp worden – een gevaarlijke mijlpaal, waarbij slechts ongeveer een kwart de eerste jaren overleeft. Maar elke jonge vogel vertegenwoordigt hoop voor de toekomst van de rode wouw in Extremadura. AMUS hoopt dat deze herintroductie binnen een paar jaar zal leiden tot de vorming van meer broedparen, die zich over voorheen bewoonde gebieden zullen verspreiden en uiteindelijk de Spaanse bevolking opnieuw zullen opbouwen.
Deze internationale inspanning onderstreept niet alleen de veerkracht van deze vogels, maar ook het complexe web van bedreigingen waarmee ze worden geconfronteerd. Hoewel het succesverhaal van Groot-Brittannië hoop biedt, benadrukt het ook de mondiale verwevenheid van natuurbehoudsinspanningen en de voortdurende strijd tegen illegale vervolging – een aanhoudend gevaar dat wordt benadrukt door de grimmige cijfers van het Life EuroKite-project waaruit bleek dat er tussen 2009 en 2023 in heel Europa meer dan 1.344 roofvogels zijn gedood. Voorlopig vliegen de jonge rode wouwen die in Spanje zijn vrijgelaten op de vlucht als ambassadeurs voor hun soort, met de erfenis van zowel triomf als voortdurende strijd met zich mee.
