Stel je voor dat je ontdekt dat een plant waarvan je altijd dacht dat hij van verderop in de straat kwam, duizenden jaren geleden daadwerkelijk de halve wereld over reisde – dat is de verrassende ontdekking die wetenschappers hebben gedaan over de iconische ʻōhelo-bosbessen van Hawaï.
Deze levendige rode bessen, diep gekoesterd door de Hawaiiaanse cultuur en cruciaal voor het lokale vogelleven, staan wetenschappelijk bekend als Vaccinium. Jarenlang gingen botanici ervan uit dat ze een afstammingslijn deelden met Noord-Amerikaanse bosbessensoorten. Maar een nieuwe studie gepubliceerd in de American Journal of Botany onthult dat hun ware afkomst veel verder weg ligt: het gematigde Oost-Azië.
“Dit is een zeldzaam patroon onder Hawaiiaanse planten”, legt dr. Peter W. Fritsch uit, co-senior auteur en onderzoekswetenschapper bij het Botanical Research Institute of Texas (BRIT). Hoewel het grootste deel van de inheemse flora van Hawaï uit Noord-Amerika of tropische gebieden kwam, kwam slechts ongeveer 4% uit het gematigde Oost-Azië.
De genetische sleutel tot deze puzzel lag in het DNA van Hawaiiaanse ‘ōhelo-planten. Na ze te hebben vergeleken met verwanten over de hele wereld, ontdekten onderzoekers dat de beste match Vaccinium yatabei was, een soort die uniek is voor Japan. Dit betekent dat de blauwe bessen uit Hawaï ongeveer 5 tot 7 miljoen jaar geleden aan een buitengewone reis van 6.000 kilometer over de Stille Oceaan zijn begonnen.
Liften met vogelmigranten
Maar hoe maakten ze deze epische reis? De waarschijnlijke boosdoeners zijn trekvogels die vandaag de dag nog steeds de Noordelijke Stille Oceaan doorkruisen. Deze gevederde reizigers consumeerden waarschijnlijk bessen uit Japan en vervoerden levensvatbare zaden in hun spijsverteringsstelsel, waardoor ze onbedoeld ‘ōhelo over duizenden kilometers plantten.
Eenmaal op Hawaï floreerden deze veerkrachtige planten. Ze lijken ‘vooraf aangepast’ te zijn aangekomen aan de natte, koude omstandigheden op grote hoogten op eilanden als Kauai – een bewijs van het vermogen van hun voorouders om koude, gematigde klimaten te overleven. Nog opmerkelijker is dat ze de grimmige landschappen met verse lavastromen op het jongste eiland, Hawaï, hebben gekoloniseerd, waar weinig andere planten wortel kunnen schieten.
Polynesische expansie en een terugreis?
Het verhaal eindigt daar niet. Er zijn aanwijzingen dat de Hawaiiaanse ‘ōhelo zich later naar Zuidoost-Polynesië verspreidde, waar hij zich vermengde met een andere bosbessensoort uit een ander deel van hun grotere groep om hybriden te creëren. Intrigerend genoeg duidt het DNA er zelfs op dat minstens één ʻōhelo-exemplaar zijn weg terug vindt naar de kust van Noord-Amerika – een zeldzaam exemplaar van planten die het typische migratiepatroon van eiland naar continent omkeren.
Deze timing valt samen met het opstijgen van Kaua’i uit de zee, het oudste grote eiland van Hawaï. Door deze kusten vroeg te bereiken, kreeg ‘ōhelo miljoenen jaren de tijd om zich te vestigen voordat ze concurrentie kregen van andere nieuwkomers.
De ontdekking verandert fundamenteel ons begrip van Hawaiiaanse ʻōhelo-bosbessen, en benadrukt hun opmerkelijke reis en aanpassingsvermogen. Het onderstreept hoe onderling verbonden ecosystemen over grote afstanden zijn en onthult de fascinerende wisselwerking tussen planten, dieren en geologische geschiedenis bij het vormgeven van de biodiversiteit.
