Een hoogpathogene uitbraak van vogelgriep (H5N1) heeft geleid tot een catastrofale achteruitgang van de grootste populatie zeeolifanten ter wereld op het afgelegen eiland South Georgia. Uit een recent onderzoek vanuit de lucht blijkt dat er in drie grote kolonies een vermindering van 47% van het aantal broedende vrouwtjes is, wat aanleiding geeft tot ernstige zorgen over de levensvatbaarheid van deze soort op de lange termijn. De studie, gepubliceerd in Communications Biology, schetst een grimmig beeld van een bevolking die voorheen als stabiel en veerkrachtig werd beschouwd.
De schaal van de afsterving
Onderzoekers schatten dat als de verliezen consistent zijn in alle kolonies van Zuid-Georgië, meer dan 50.000 broedende vrouwtjes kunnen zijn omgekomen. Dit betekent een aanzienlijke klap voor een soort die al te maken heeft met milieudruk. De snelle en ernstige aard van de achteruitgang is bijzonder alarmerend, omdat zeeolifanten doorgaans een trage reproductiesnelheid vertonen, wat herstel bemoeilijkt.
Een nieuwe bedreiging: aanpassing van H5N1 door zoogdieren
De uitbraak benadrukt een verontrustende trend: het toenemende vermogen van H5N1 om zoogdieren te infecteren. Historisch gezien waren de vogelgriepvirussen voornamelijk beperkt tot vogels. Een recente variant heeft echter een ongebruikelijk vermogen aangetoond om over soorten te springen, waardoor huisdieren zoals koeien en katten worden geïnfecteerd, evenals wilde zoogdieren, waaronder vossen, beren en wasberen.
Deze verschuiving is zorgwekkend omdat het suggereert dat het virus een ‘evolutionaire aanpassing aan zoogdiergastheren’ ondergaat. De exacte mechanismen die deze aanpassing aansturen worden nog onderzocht, maar de gevolgen zijn duidelijk: voorheen geïsoleerde populaties wilde dieren zijn nu kwetsbaar voor een zich snel verspreidende, zeer dodelijke ziekteverwekker.
Gevolgen op lange termijn voor zeeolifanten
Connor Bamford, marien ecoloog bij de British Antarctic Survey, merkt op dat de bevolking “vrijwel zeker haar huidige stabiele status zal hebben verschoven naar een status waar nog meer vraagtekens bij staan.” Dit betekent dat de toekomst van de zeeolifantenkolonie in South Georgia nu onzeker is.
De verspreiding van het virus zou tot verdere achteruitgang kunnen leiden, wat mogelijk een cascaderend effect op het ecosysteem van het eiland teweegbrengt. Zeeolifanten spelen een cruciale rol in het Antarctische voedselweb en hun verlies kan de balans van het zeeleven verstoren.
Het bredere risico: de mondiale kwetsbaarheid van zoogdieren
De uitbraak in Zuid-Georgië staat niet op zichzelf. Dezelfde H5N1-variant is aangetroffen bij zoogdieren op meerdere continenten, wat aanleiding geeft tot bezorgdheid over een potentiële pandemische bedreiging voor wilde dieren en vee. Het vermogen van het virus om zich te verspreiden via direct contact en besmette omgevingen maakt insluiting een uitdaging.
De situatie onderstreept de noodzaak van verbeterd toezicht op populaties van wilde dieren en de ontwikkeling van effectieve vaccins om zowel dieren als mensen te beschermen. Zonder proactieve maatregelen zou de voortdurende verspreiding van H5N1 kunnen leiden tot wijdverbreide ecologische schade en economische ontwrichting.
De catastrofale verliezen die de Zuid-Georgische zeeolifanten hebben geleden, dienen als een duidelijke waarschuwing: de wereld moet zich voorbereiden op een toekomst waarin de vogelgriep een groeiende bedreiging vormt voor het leven van zoogdieren
