Wyobraź sobie, że dowiadujesz się, że roślina, o której zawsze myślałeś, że jest twoją sąsiadką, w rzeczywistości przemierzyła połowę świata tysiące lat temu – tego właśnie niesamowitego odkrycia dokonali naukowcy podczas badania słynnych hawajskich jagód „ōhelo”.
Te żywe czerwone jagody, głęboko czczone przez kulturę hawajską i niezbędne dla lokalnego życia ptaków, są naukowo znane jako Vaccinium. Przez wiele lat botanicy zakładali, że pochodzą one od północnoamerykańskiego gatunku truskawek. Jednak nowe badanie opublikowane w American Journal of Botany ujawnia, że ich prawdziwe korzenie sięgają znacznie dalej: w umiarkowanym regionie Azji Wschodniej.
„To rzadkie zjawisko wśród roślin hawajskich” – wyjaśnia dr Peter W. Fritsch, współdyrektor i pracownik naukowy w Instytucie Badań Botanicznych w Teksasie (BRIT). Chociaż większość rodzimych roślin Hawajów pochodzi z Ameryki Północnej lub regionów tropikalnych, tylko około 4% pochodzi z umiarkowanego regionu Azji Wschodniej.
Klucz genetyczny do tej tajemnicy leży w DNA hawajskiego `ōhelo. Po porównaniu ich z krewnymi na całym świecie naukowcy odkryli, że najbardziej dopasowanym gatunkiem był Vaccinium yatabei, gatunek występujący wyłącznie w Japonii. Oznacza to, że jagody hawajskie odbyły niezwykłą podróż przez Ocean Spokojny, liczącą 6400 km, około 5–7 milionów lat temu.
Walka z ptakami migrującymi
Ale jak udało im się ukończyć tę epicką podróż? Winowajcami są najprawdopodobniej ptaki wędrowne, które do dziś przemierzają północny Pacyfik. Ci pierzaści podróżnicy prawdopodobnie zjadali jagody z Japonii i transportowali w przewodzie pokarmowym zdolne do życia nasiona, nieumyślnie siejąc ʻōhelo tysiące kilometrów dalej.
Te odporne rośliny rozkwitły na Hawajach. Wydaje się, że przybyły z „z góry określonymi adaptacjami” do wilgotnych, chłodnych warunków panujących na dużych wysokościach na wyspach takich jak Kaua’i – co jest świadectwem zdolności ich przodków do przetrwania w zimnym klimacie umiarkowanym. Jeszcze bardziej zdumiewające jest to, że skolonizowali jałowe krajobrazy świeżej lawy na najmłodszej wyspie, Hava’i, gdzie niewiele innych roślin może się zakorzenić.
Ekspansja polinezyjska i droga powrotna?
Na tym historia się nie kończy. Istnieją dowody na to, że hawajskie ʻōhelo rozprzestrzeniło się później na południowo-wschodnią Polinezję, mieszając się z innym gatunkiem truskawek z innego obszaru ich wspólnej rodziny, tworząc hybrydy. Co ciekawe, DNA wskazuje nawet na powrót co najmniej jednego okazu ʻōhelo do przybrzeżnych obszarów Ameryki Północnej — rzadki przypadek ruchu roślin odwracającego typowy wzór migracji kontynentalnej wysp.
Okres ten zbiega się z wynurzeniem się Kaua’i z dna morza, najstarszej dużej wyspy Hawajów. Przybycie na te brzegi we wczesnych czasach dało `ōhelo miliony lat na osiedlenie się tam, zanim musiała stawić czoła konkurencji ze strony innych nowych roślin.
Odkrycie radykalnie zmienia nasze rozumienie hawajskich jagód `ōhelo, podkreślając ich niezwykłą podróż i adaptację. Pokazuje ścisłe wzajemne powiązania ekosystemów na ogromnych odległościach i ujawnia fascynujący tandem między roślinami, zwierzętami i historią geologiczną w kształtowaniu różnorodności biologicznej.
